علت خرابی گرمکن سنسور اکسیژن چیست؟ تعمیر آن ممکن است؟
سنسور اکسیژن یکی از قطعات کلیدی در سیستم مدیریت موتور خودرو است که نقش اصلی را در بهینه‌سازی مصرف سوخت و کاهش آلایندگی ایفا می‌کند. اما عملکرد صحیح این سنسور، وابسته به یک جزء حیاتی به نام گرمکن (Heater) است. گرمکن داخلی سنسور اکسیژن، همانطور که از نامش پیداست، وظیفه دارد سنسور را به سرعت به دمای کاری مطلوب (بین ۳۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتیگراد) برساند تا بتواند داده‌های دقیقی از میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی اگزوز را به ECU ارسال کند.
بدون این گرمکن، سنسور در هوای سرد یا استارت اولیه، زمان زیادی برای فعال شدن نیاز دارد که منجر به ریپ زدن و گاز نخوردن در ابتدای حرکت خصوصا اول صبح می‌شود.
در گذشته، سنسورهای اکسیژن بدون گرمکن در خودروهای قدیمی استفاده می‌شدند. این سنسورها تنها زمانی شروع به کار می‌کردند که حرارت گازهای اگزوز به حد کافی برسد. اما در خودروهای مدرن، سنسورهای مجهز به گرمکن جایگزین شده‌اند تا حتی در هوای سرد یا کوتاه‌ترین سفرهای شهری نیز عملکرد بهینه داشته باشند. این پیشرفت، نه تنها به کاهش آلودگی هوا کمک کرده، بلکه از آسیب به کاتالیست نیز جلوگیری می‌کند.
علت‌های اصلی خرابی گرمکن سنسور اکسیژن
خرابی گرمکن سنسور اکسیژن به موارد متعددی همچون مشکلات برقی، عوامل محیطی و مشکلات مکانیکی باز می‌گردد. در ادامه به بررسی هر یک خواهیم پرداخت.
الف) مشکلات برقی
گرمکن سنسور اکسیژن یک مدار الکتریکی ساده است که از یک فیلامان مقاومتی تشکیل‌شده. هرگونه اختلال در این مدار، به سرعت باعث سوختن یا خرابی گرمکن می‌شود.
- ولتاژ نامناسب:
اتصال کوتاه در سیم‌کشی سنسور (به‌ویژه در خودروهای قدیمی)، خرابی رله یا فیوز مرتبط با مدار گرمکن (مثلاً فیوز ۱۰ آمپر) و نوسان ولتاژ باتری یا دینام معیوب از علل خرابی مربوط به ولتاژ نامناسب هستند.
- مقاومت غیرطبیعی:
مقاومت گرمکن در سنسورهای اصل بین ۵ تا ۲۰ اهم است. اگر مقاومت نزدیک به صفر (اتصال کوتاه) یا بینهایت (قطع کامل) باشد، نشانه سوختگی است. همچنین سنسورهای تقلبی معمولاً از فیلامان‌های بی‌کیفیت استفاده می‌کنند که زودتر می‌سوزند.
ب) عوامل محیطی
ممکن است گرمکن سنسور در معرض شرایط سخت محیطی قرار دارد که می‌تواند به آن آسیب بزند:
- رطوبت و خوردگی
نفوذ آب به داخل کانکتور سنسور خصوصا هنگام کارواش و زنگ زدن پایه‌های فلزی سنسور به مرور زمان.
مطلب پیشنهادی: نحوه شستشوی سنسور اکسیژن
- حرارت بیش از حد
عمده سنسورهای اکسیژن در کنار منیفولد و در معرض دمای بالا قرار دارند. لذا اگر سنسوری که تهیه می‌کنید از روکش حرارتی مناسبی برخوردار نیست یا بخش هایی از آن پوشیده نشده‌اند توصیه می‌شود آن را بپوشانید. خرابی کاتالیست نیز منجر به افزایش دمای گازهای خروجی و در نهایت سوختن گرمکن سنسور می‌شود.
- مواد شیمیایی مخرب
پاشش روغن موتور یا ضد یخ روی سنسور در صورت بروز نشتی و استفاده از بنزین بی‌کیفیت که باعث تولید رسوبات سرب یا گوگرد روی سنسور می‌شود.
مشکلات مکانیکی
- لرزش و ضربه
اگر سنسور پایینی که روی اگزوز قرار دارد جایگاه محکمی نداشته باشد و مدام لرزش ایجاد گردد موجب خرابی گرمکن می‌شود. تصادفات نیز از عوامل شایع خرابی این قطعه هستند.
- نصب نادرست
اگر هنگام نصب سنسور از آچار نامناسب استفاده گردد یا بیش از حد فشار وارد شود ممکن است بدنه سرامیکی قطعه آسیب ببیند. همچنین باید مراقب باشید سیم سنسور به دور خود نپیچد و در آخر حتما آن را ببندید که آویزان نباشد.
تعمیر گرمکن سنسور اکسیژن ممکن است؟
متأسفانه گرمکن سنسور اکسیژن به‌طور جداگانه قابل تعمیر نیست! این قطعه بهصورت یکپارچه و درون محفظه سرامیکی سنسور طراحی‌شده و دسترسی به فیلامان گرمکن بدون تخریب کل سنسور غیرممکن است. حتی اگر بتوانید آن را باز کنید، اتصال مجدد فیلامان سوخته یا تعویض آن به‌دلیل حساسیت بالا به دما و مقاومت الکتریکی، تقریباً غیرعملی است.
تنها راه‌حل مطمئن، تعویض کامل سنسور اکسیژن است. اگر مدار الکتریکی سنسور (سیم‌ها، فیوز، رله) سالم باشد، تعویض سنسور اورجینال (مثل Bosch یا NTK) مشکل را به‌طور دائم رفع می‌کند.
در صورت نیاز می‌توانید از صفحه فروشگاه دیدن کنید. تمامی سنسورهای اکسیژن موجود اورجینال و دارای گارانتی و ضمانت اصالت می‌باشند.
تفاوت علائم خرابی سنسور اکسیژن با گرمکن آن
- سنسور خراب:
افزایش مصرف سوخت در تمام شرایط (سرد یا گرم) و کاهش شتاب یا لرزش موتور حتی پس از گرم شدن. همچنین دستگاه دیاگ خطاهای P0130 و P0171 که مربوط به خرابی سنسور اکسیژن هستند را ثبت می‌کند.
- گرمکن خراب:
مصرف سوخت بالا فقط در استارت سرد یعنی تا زمانی که سنسور با حرارت اگزوز گرم شود. تأخیر در فعال شدن سنسور (چراغ چک ۵-۱۰ دقیقه بعد از روشن شدن ماشین فعال می‌شود). همچنین دستگاه دیاگ “خطای گرمکن سنسور اکسیژن” با کد P0141 یا P0135 را نمایش می‌دهد.
نکته تشخیصی:
اگر خودرو صبح هنگام پس از روشن شدن در حد 30 ثانیه الی چند دقیقه ریپ می‌زند و موتور توان راه رفتن ندارد ولی با گرم شدن خودرو این مشکلات از بین می‌روند، به احتمال زیاد گرمکن خراب است و خود سنسور ایرادی ندارد.
راه های افزایش عمر گرمکن سنسور
برای جلوگیری از خرابی گرمکن سنسور اکسیژن، همیشه از سنسورهای اورجینال و برندهای معتبر (مانند Bosch یا NTK) استفاده کنید. سلامت مدار الکتریکی سنسور (سیم‌ها، فیوز، رله) را پیش از نصب بررسی کنید و از تماس سنسور با روغن، ضد یخ یا مواد شیمیایی جلوگیری نمایید.
در خودروهای قدیمی، رفع نشتی‌های موتور و تعویض به موقع کاتالیست می‌تواند از گرم شدن بیش از حد سنسور جلوگیری کند. همچنین، از شستشوی فشاربالا در نزدیکی سنسور خودداری کنید تا پایه‌های آن زنگ نزنند. انجام چکاپ دوره‌ای با دیاگ نیز به شناسایی خطاهای اولیه مثل P0135 قبل از تشدید مشکل کمک می‌کند.
جمع بندی
خرابی گرمکن سنسور اکسیژن معمولاً ناشی از مشکلات الکتریکی (اتصال کوتاه، نوسان ولتاژ)، عوامل محیطی (رطوبت، حرارت، مواد شیمیایی) یا آسیب مکانیکی (نصب اشتباه) است. این خرابی موجب افزایش مصرف سوخت، آلایندگی و آسیب به سیستم اگزوز می‌شود. با استفاده از سنسورهای اورجینال، بررسی دوره‌ای مدارهای الکتریکی و پرهیز از شرایط مخرب (شستشوی غیراصولی) میتوان از آن پیشگیری کرد.
